Na terenie 23 nadleśnictw Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu w 2020 roku zostanie powołanych ponad 120 nowych pomników przyrody. Do społecznej akcji Pomniki dla Natury przyłączyli się leśnicy, parki krajobrazowe i działacze Ligi Ochrony Przyrody. Akcja nawiązuje do rocznicy 100-lecia Cudu nad Wisłą i jubileuszu 140-lecia RDLP w Radomiu.
Porozumienie w sprawie współpracy przy realizacji akcji Pomniki dla Natury zostało podpisane 10 czerwca 2020 r. w Kielcach, w siedzibie Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych.
Akcja została zainicjowana przez Organizację Natura i Stowarzyszenie Aktywności Lokalnej „Dolina Kacanki”, które działają głównie na terenie powiatu staszowskiego. W efekcie trwających rozmów i ustaleń do działań przyłączyły się Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Radomiu, Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych oraz Liga Ochrony Przyrody – Zarządy Okręgów w Kielcach, Tarnobrzegu i Radomiu.
Porozumienie podpisali Andrzej Matysiak, dyrektor RDLP w Radomiu, Jacek Piwowarski i Maria Swatek, prezes i wiceprezeska Stowarzyszenia Aktywności Lokalnej „Dolina Kacanki”, Grzegorz Sowiński z Organizacji Natura, Tomasz Hałatkiewicz, dyrektor Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych, Beata Antoszewska, prezes Ligi Ochrony Przyrody Zarządu Okręgu w Kielcach, Janusz Wepsięć, wiceprezes Ligi Ochrony Przyrody Zarządu Okręgu w Tarnobrzegu, Elżbieta Molenda, prezes Ligi Ochrony Przyrody Zarząd Okręgu w Radomiu.
Akcję wspierają władze samorządowe, dokument podpisano w obecności Marka Jońcy, członka zarządu Województwa Świętokrzyskiego. Miejsce popisania porozumienia - przy siedzibie Zespołu Parków Krajobrazowych było nieprzypadkowe, RDLP w Radomiu od lat współpracuje z parkami realizując różne inicjatywy w obszarze ochrony przyrody i edukacji przyrodniczej, parki są naturalnym łącznikiem między leśnikami a przyrodnikami.
Strony porozumienia połączyły wspólne cele. Działania to efekt woli współpracy stron w celu uzyskania możliwie najlepszych rezultatów wspólnych działań w obszarze ochrony przyrody, a także w zakresie działań edukacyjnych. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Radomiu, jako podmiot sprawujący nadzór nad lasami Skarbu Państwa w 23 nadleśnictwach prowadzi zrównoważoną gospodarkę leśną oraz podejmuje aktywne działania na rzecz ochrony przyrody i środowiska, a także szeroko rozumianej edukacji przyrodniczej społeczeństwa. Pozostałe Strony Porozumienia działają aktywnie na rzecz wspierania ochrony przyrody oraz są zainteresowane prowadzeniem wspólnych akcji mających na celu realizację odpowiedzialnych społecznie działań pro środowiskowych, w tym na terenie zarządzanym przez Lasy Państwowe.
Patronami medialnymi akcji są: Tygodnik Nadwiślański, Radio Kielce, Radio Leliwa, Echo Dnia.
Włączenie się RDLP w Radomiu w akcję ma szczególny wymiar w roku 140-lecia istnienia Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu i roku 100-lecia Bitwy Warszawskiej – 100-lecia Cudu nad Wisłą.
Dotychczas, do nowej akcji na terenie 23 nadleśnictw RDLP w Radomiu ustanowiono 522 pomniki przyrody, w tym 460 to pojedyncze drzewa, 30 grupy drzew, 1 aleja drzew, 21 utwory skalne, 3 głazy narzutowe, 1 zespół jaskiń krasowych, 3 źródła i 3 stanowiska chronionych gatunków roślin.
Wśród drzew przeważają dęby szypułkowe – jest ich aż 387, mniej liczne są modrzewie polskie – 54, buki pospolite – 47, sosny zwyczajne – 31, lipy drobnolistne – 27, jesiony wyniosłe – 25, dęby bezszypułkowe – 21, klony pospolite – 14, jodły pospolite – 12, modrzewie europejskie – 10, klony jawory – 9, wiązy pospolite – 9, lipy szerokolistne – 7, olsze czarne – 6, wiązy szypułkowe – 5, graby zwyczajne – 4, świerki pospolite – 3, czereśnie – 3. Pojedyncze pomniki to topola biała, cis pospolity i jałowiec pospolity. Ciekawostkami są sosna wejmutka – 2 drzewa, sosna czarna, sosna smołowa, kasztanowiec zwyczajny, daglezja zielona i robinia akacjowa – po 1 drzewie.
Najsłynniejszym i najokazalszym pomnikiem przyrody jest dąb Bartek, który rośnie na terenie zarządzanym przez Nadleśnictwo Zagnańsk. Znane są także dąb szypułkowy Zygmunt August w Nadleśnictwie Kozienice, modrzewie w rezerwacie przyrody „Modrzewina” na terenie Nadleśnictwa Grójec, dąb im. prof. Ryszarda Zaręby w Nadleśnictwie Dobieszyn, dąb Niepodległości i buk Kościuszko w Nadleśnictwie Radom, dąb Dionizy w Nadleśnictwie Ostrowiec Świętokrzyski, sosna na Polanie Langiewicza w Nadleśnictwie Skarżysko, czy też sosna na szczudłach w Nadleśnictwie Pińczów.
Akcja jest otwarta, dotyczy także gruntów innej własności. Strony szacują, że uda się wspólnie działać na rzecz powołania nie mniej niż 100 pomników przyrody na terenie nadleśnictw RDLP w Radomiu.
Proponowane do objęcia ochroną drzewa, grupy drzew lub inne twory przyrody (skały, głazy i inne) powinny spełniać kryteria Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 4 grudnia 2017 r. w sprawie kryteriów uznawania tworów przyrody żywej i nieożywionej za pomniki przyrody. Trwają prace związane z wyszukiwaniem i typowaniem drzew, skał, stanowisk roślin i innych elementów przyrody przewidzianych do objęcia pomnikami przyrody oraz składanie wniosków do samorządów i działania na rzecz pozytywnych uchwał rad gmin.
Włączenie się leśników w akcję jest odpowiedzią na zainteresowanie społeczne tworzeniem pomników przyrody i wpisuje się w działania prowadzone w ramach zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. Ważnym efektem akcji jest edukacja przyrodnicza i zwiększenie świadomości ekologicznej w społeczeństwie oraz zwrócenie uwagi na potrzebę ochrony zasobów przyrody.
Pomimo ograniczeń związanych z sytuacją epidemiczną w czasie pandemii, nadleśnictwa RDLP w Radomiu zgłosiły swoje propozycje nowych pomników przyrody. Według stanu na dzień 31.07.2020 r. baza danych obiektów przewidzianych do objęcia ochroną zgłoszonych przez nadleśnictwa liczy 121 pozycji. Aktualnie złożono do gmin ponad 60% wniosków o ustanowienie pomników przyrody. Do dnia 31.07.2020 r. ustanowiono 6 pomników przyrody w ramach wniosków złożonych w akcji.
Dodatkowo spośród propozycji pomników przyrody przedstawionych przez Organizację Natura oraz Oddział Ligi Ochrony Przyrody w Kielcach pozytywnie zweryfikowano 13 obiektów – drzew na terenie Nadleśnictwa Staszów. Kolejne wspólne działania weryfikacyjne zostały przewidziane na miesiąc sierpień.
W ramach propozycji pomników przyrody poszczególne nadleśnictwa zgłosiły następujące liczby obiektów: Barycz – 1, Dobieszyn – 7, Grójec – 1, Jędrzejów – 1, Kielce – 17, Kozienice – 1, Łagów -1, Ostrowiec Świętokrzyski – 1, Pińczów – 33, Przysucha – 2, Radom – 7, Ruda Maleniecka – 4, Skarżysko – 5, Starachowice – 6, Suchedniów – 11, Włoszczowa – 3, Zwoleń – 2, Zagnańsk – 5, Marcule – 1, Daleszyce – 6, Stąporków – 6, Staszów – 1. Wśród zgłoszonych do objęcia ochroną obiektów 119 to drzewa, zaś 2 to wychodnie skalne – w Nadleśnictwie Daleszyce.
Gatunki wśród propozycji pomników przyrody nadleśnictw: brzoza brodawkowata – 2, buk zwyczajny – 8, czereśnia – 7, dąb (szypułkowy i bezszypułkowy) – 75, grab pospolity – 1, jesion wyniosły – 1, jodła pospolita – 2, klon jawor, - 1, lipa drobnolistna – 3, modrzew europejski – 7, sosna zwyczajna – 9, wiąz – 4.
Najstarszym drzewem jest prawdopodobnie dąb rosnący na terenie Nadleśnictwa Starachowice, którego wiek został oszacowany na około 400 lat. Największe obwody spośród zgłoszonych drzew mają: zgłoszony przez Nadleśnictwo Daleszyce dąb szypułkowy z leśnictwa Łuczewnica – 505 cm oraz jesion wyniosły z Nadleśnictwa Zagnańsk, leśnictwo Brzezinki – 520 cm.
